Ayasofya’daki Açılmaz Kapı

A. EFSANENİN ADI: Ayasofya’daki Açılmaz Kapı
B.EFSANENİN KAYNAĞI: Derman Bayladı: İstanbul’un Yüreğinde Tarihe Yolculuk Anıtlar-Olaylar-Efsaneler, [y.y.=İstanbul] Say Yayınları, [t.y.=1997], s. 104–105.
C.EFSANEDE YER ALAN ZAMAN(LAR): İstanbul alınınca
Ç.EFSANEDE YER ALAN MEKÂN(LAR): Ayasofya,
D.EFSANEDE YER ALAN KİŞİ(LER): Askerler, padişah,
E. EFSANEYLE İLGİLİ MADDİ UNSURLAR: Küçücük bir kapı
F. DEĞERLENDİRME: Efsane Ayasofya’da var olan ve adına “Açılmaz Kapı” denilen kapının kökenini anlatmaktadır.
Efsaneye göre, Türkler Ayasofya’ya gelirler ve içeri girmek isterler. Ama mabedin bütün kapıları kapalıdır. Küçük bir kapı bulurlar. Bütün çabalarına rağmen onu da açamazlar. Kapının açılamadığını haber alan padişah doğruca Ayasofya’ya gelir. Fakat bir türlü kapı açılmaz. Öfkelenen padişah: “Ey kapı, yerin dibine gömülesin inşallah!” diye beddua eder. Padişah böyle der demez de kapı gürültüyle yerin beş parmak altına gömülür.
Efsanenin tarihi zemininin İstanbul kuşatmasında Bizans halkının kutsal Ayasofya Kilisesi’ne sığınarak mabedin kapılarını kapatmaları oluşturmaktadır.
Efsanede “Açılmaz Kapı” denilen kapının neden açılmadığı sorusuna halk nazarında cevap verilmektedir.
Efsanenin motiflerine baktığımızda Padişah, askerler, beddua, olağan üstü kapanan kapı vb. motifler bulunduğunu görmekteyiz.
Efsanede Fatih’in halk nazarındaki kutsiyeti ve duası kabul olan bir padişah olduğu vurgulanmaktadır.
Bu efsanenin varyantlarına yazılı, sözlü ve elektronik pek çok kaynakta rastlanabilmektedir.63
63 Bu varyantlardan biri şöyledir: Ayasofya’nın güney tarafında ufak ve dar bir koridorun ucunda örülmüş bir kapı var. Buna “Açılmaz Kapı” deniyor. Anlatılanlara göre Fatih Sultan Mehmet İstanbul’a girdiğinde Rum Ortodoks Patriği yanındakilerle bu kapının önünde dua ediyormuş. Osmanlı ordusu kiliseye girince, Patrik bu kapıdan kaçıp kaybolmuş ve kapı bir daha açılmamış. Her paskalyada bu kapının önünde “kırmızı yumurta kabukları” ortaya çıkarmış… Bir de “Kapanmaz Kapı” miti var. Fetih günü, Fatih’in ordusundan biri bu kapıya öyle bir vuruş vurmuş ki, kapı yere gömülmüş ve bir daha asla açılmamış.